Συνομιλία με τον Αριστοτέλη: Συμμετοχή του τμήματος Θεωρητικής Κατεύθυνσης της Γ Λυκείου στο Διεθνές Συνέδριο με θέμα "Ενεργός έρευνα: Η πολιτική διάσταση της έρευνας και αξιολόγησης. Μαθητές και δάσκαλοι συνερευνητές με στόχο την Αλλαγή και την Ανάπτυξη"

"Συζητώντας με τον Αριστοτέλη..."

   Tο Σάββατο, 26 Ιανουαρίου 2013, το τμήμα της Θεωρητικής Κατεύθυνσης της Γ Λυκείου του Πρότυπου Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης συμμετείχε στο Διεθνές Συνέδριο  "Ενεργός έρευνα: Η πολιτική διάσταση της έρευνας και αξιολόγησης. Μαθητές και δάσκαλοι συνερευνητές με στόχο την Αλλαγή και την Ανάπτυξη "που διοργανώθηκε από την Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης, τον κύκλο των Εφ-ευρετικών Εκπαιδευτικών ΣΥ.Ν.Θ.Ε.ΣΗ και τον Δήμο Θεσσαλονίκης και πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Εκδηλώσεων της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Δήμου Θεσσαλονίκης. 

  Οι μαθήτριες και οι μαθητές της Θεωρητικής Κατεύθυνσης της Γ Λυκείου του Σχολείου μας παρουσίασαν τη δραματοποίηση μίας συνομιλίας με τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο, τον Αριστοτέλη.
   Το περιεχόμενο της συνομιλίας στηρίχθηκε στο γνωστό έργο του Αριστοτέλη Πολιτικά και πιο συγκεκριμένα στο ζήτημα της παιδείας και του εκπαιδευτικού συστήματος που μία οργανωμένη πολιτεία παρέχει στα παιδιά της...Ένα ζήτημα που θίγεται στο εξαιρετικό αυτό κείμενο.

Απεικόνιση του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου Αριστοτέλη (384-322 π.Χ.). Το έργο του Πολιτικά που διδάσκεται στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών της Θεωρητικής Κατεύθυνσης της Γ Λυκείου αποτέλεσε έναυσμα για τη δραματοποίηση των μαθητών μας.

   To θέμα της δραματοποίησης: Μία ομάδα μαθητριών και μαθητών, ενώ μελετούν το αρχαίο κείμενο του Αριστοτέλη Πολιτικά για τις πανελλήνιες εξετάσεις, προβληματίζονται για τα, σχετικά με την παιδεία και την εκπαίδευση, θέματα που θίγει ο Αριστοτέλης και φαντάζονται μία συνομιλία μαζί του. Ο Αριστοτέλης έρχεται από την αρχαία εποχή στο παρόν, για να απαντήσει στις ερωτήσεις των παιδιών για την πολιτική και το εκπαιδευτικό σύστημα μίας οργανωμένης κοινωνίας. 

   Η δραματοποίηση δεν είναι μόνο μία προσπάθεια των μαθητών μας να προσεγγίσουν το αρχαίο κείμενο με την προοπτική της σύγχρονης πραγματικότητας, αλλά είναι και η απόδειξη ότι τα εμβληματικά-πραγματικά σπουδαία-φιλοσοφικά κείμενα της αρχαιότητας παραμένουν ζωντανά για το περιεχόμενό τους στις μέρες μας και μπορούν να προσφέρουν απαντήσεις σε ζητήματα που συνεχίζουν να απασχολούν τον σκεπτόμενο πολίτη. 

Μία ομάδα από τις μαθήτριες και τους μαθητές της Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου του Σχολείου μας στην Αίθουσα Εκδηλώσεων της Βιβλιοθήκης του Δήμου Θεσσαλονίκης προτού αρχίσει η δραματοποίηση. Μπορεί να χαμογελούν, αλλά είχαν αγωνία...

Δείτε τη δραματοποίηση στο παρακάτω βιντεάκι

Ακολουθεί το κείμενο του διαλόγου των παιδιών με τον Αριστοτέλη. Με γαλάζια γράμματα τα λόγια του Αριστοτέλη.

Συζητώντας με τον Aριστοτέλη 

(Ομάδα έξι παιδιών μπαίνει στη σκηνή. Κρατούν τσάντες και βιβλία στα χέρια)

-Ουφ πάλι καλά που έχουμε και κανά κενό και μπορούμε να προλαβαίνουμε όλα αυτά που μας βάζουν.

-Μα ναι… Τι ωραία περνούσαμε στη Β’ Λυκείου, θυμάστε;

-Πραγματικά δε δίναμε σημασία σε αυτά που μας λέγανε. Διαβάααστε! Πέρα βρέχει εμείς!

-Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρωτύτερα δε λέει ο σοφός λαός;

-Από πότε ο λαός μας ονομάστηκε σοφός; Μήπως από τη στιγμή που αποφάσισε να μας βάλει σε δύο σχολεία με τις ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις;

-Το σχολείο και το φροντιστήριο εννοείς;

-Άσε ρε γατάκι! Εσύ πού ακριβώς περνάς τις 21 ώρες του 24ώρου;

-Εγώ προσωπικά δε θέλω να χωθώ από τώρα μέσα στα βιβλία. Αισθάνομαι τον εαυτό μου πνιγμένο μέσα σε όλη αυτή τη χαρτούρα. Για να μη θέσω το ζήτημα του ήδη πνιγμένου μέλλοντος μας που δε μου δίνει κανένα κίνητρο να ασχοληθώ κι εγώ βρε αδερφέ!

-Το ακούσατε; Η κυβέρνηση ανακοίνωσε περιχαρής ότι θριάμβευσε στην τελευταία σύσκεψη με τους «μεγάλους» και… ΕΚΠΛΗΞΗ! Κι άλλα μέτρα!

-Εγώ  ανησυχώ για το αύριο! Ειδικά όταν  γράφουμε στον Αριστοτέλη και δεν έχω καταλάβει τίποτα!!!

-Και όλα αυτά πρέπει να τα μάθουμε απ’ έξω;

-Καλώς ήρθατε στον κόσμο των καταδικασμένων να ριζώσουν πάνω στα βιβλία! Βιβλιοπονικές καλλιέργειες «Οι Πανελλήνιες»!

-Ας ξεκινήσουμε να διαβάζουμε λίγο γιατί όντως δε θα προλάβουμε και μετά πάμε και για καφέ για να ξεσκάσουμε.

-Τῷ περὶ πολιτείας ἐπισκοποῦντι, καὶ τίς ἑκάστη καὶ ποία τις, σχεδὸν πρώτη σκέψις περὶ πόλεως ἰδεῖν, τί ποτέ ἐστιν ἡ πόλις.

-Για όποιον εξετάζει τον τρόπο διακυβέρνησης (μιας πόλης) και ποια είναι η φύση και ποια τα χαρακτηριστικά του κάθε τρόπου διακυβέρνησης, το πρώτο σχεδόν θέμα για διερεύνηση είναι να δει τι είναι άραγε η πόλη. Να σας πω, αυτό δεν ταιριάζει με τη συζήτηση μας;

-Με ποιον τρόπο; Θεέ μου πάντα θα είναι αρχαία κινέζικα.

- Ψυχραιμία ίσως αν το διαβάσουμε όλοι μαζί ίσως να καταφέρουμε κάτι.

-Πες μας τι λέει παρακάτω.

-O Αριστοτέλης θεωρεί ότι για να εξετάσουμε το πολίτευμα πρέπει πρώτα να εξετάσουμε τι είναι πόλη. Όμως για να αναζητήσουμε την έννοια της πόλης οφείλουμε να εξετάσουμε αυτό που την αποτελεί, τους πολίτες δηλαδή.

-Άτσα ο Αρίστος! Μπορεί να γράφει στα Αρχαία αλλά είναι διαχρονικό τυπάκι.

- Κάτι αρχίζω να καταλαβαίνω.

-Κι εγώ. Μα καλά πώς δεν το είχαμε προσέξει τόσο καιρό; Τα κείμενα μας μιλούν.

-Δεν καταλαβαίνω κάτι. Γιατί πρέπει πρώτα να εξετάσουμε τον πολίτη;

-Διότι υπάρχει διχογνωμία για το ποιος έχει την ευθύνη μιας πολιτικής πράξης, ιδιαίτερα σε μη δημοκρατικά πολιτεύματα: το σύνολο των πολιτών, ή οι εκάστοτε φορείς της εξουσίας; Και επειδή η ουσία, η δύναμη που κρατεί ενωμένη την πόλη είναι το πολίτευμα.

-Αυτό που λέει ισχύει. Πάρτε για παράδειγμα την κρίση στη χώρα μας. Ποιος ρίχνει ευθύνη σε ποιον;

-Θυμάστε το «μαζί τα φάγαμε. Είναι η άποψη που θεωρεί πως η πόλη-κράτος μας έχει ισόποσο μερίδιο ευθύνης για αυτή την κατάσταση.

-Ενώ όλοι μας ξέρουμε ότι για τα  περισσότερα τουλάχιστον αυτοί φταίνε.

-Αυτοί και η μανία τους να  πλουτίζουν και να εξουσιάζουν με κάθε κόστος ακόμα και ηθικό!

-Αυτές οι απόψεις παρά είναι απλουστευμένες! Ας μην ξεχνάμε ότι έχουμε δημοκρατία και αυτοί είναι νόμιμα εκλεγμένοι.

-Επομένως η κάθε πλευρά θεωρεί υπαίτια την άλλη επειδή έφερε τη χώρα σε αυτή τη θέση .

-Σωστά!  Ακόμα, στη δικιά μας, έμμεση δημοκρατία, οι πολίτες εκλέγουν πολιτικούς οι οποίοι,

-Θεωρητικά!

- έστω θεωρητικά έχουν την εμπιστοσύνη των πολλών.

-Επομένως αυτοί έχουν το δικαίωμα να λάβουν αποφάσεις που θεωρούν ότι θα ευνοήσουν το σύνολο.

-Το έργο του ανθρώπου που ασχολείται με τα κοινά δεν πρέπει να έχει παραγωγικό χαρακτήρα και σίγουρα δεν πρέπει να αποσκοπεί στο ατομικό συμφέρον αλλά στο συλλογικό.

-Ας γελάσω! Μόνο αυτό δεν γίνεται στους καιρούς μας!

-Τελικά οι άνθρωποι δεν αλλάζουν όσα χρόνια κι αν περάσουν. Κι όμως πρέπει να επισημάνουμε το εξής: οποιαδήποτε πράξη του πολιτικού συνδέεται με την οργάνωση της πόλης και οφείλει να συμβαδίζει με το πολιτικό καθεστώς, τη μορφή δηλαδή που καθιστά το τυχαίο σύνολο, πόλη.

-Εδώ όμως έχω μια απορία. Τι είναι αυτό που κάνει το πλήθος να αποτελεί ολότητα κι όχι μια άμορφη μάζα;

-Ο δάσκαλος σου ο Πλάτωνας στον Πρωταγόρα κάνει λόγο για όχλους ανθρώπων που συγκεντρώθηκαν μόνο και μόνο για να σωθούν από τα θηρία.

-Άνθρωπος φύσει ζῷον πολιτικόν. Θέλει κάποιος να μου το εξηγήσει;

-Ααα! Αυτό το ξέρω απ’ έξω. Ο Αριστοτέλης διαφοροποιείται από τον Πλάτωνα και θεωρεί ότι η πολιτική κοινότητα δημιουργήθηκε από φυσική αναγκαιότητα («φύσει»), ήταν έμφυτη δηλαδή στον άνθρωπο η ανάγκη να συμβιώνει με άλλους ανθρώπους σε κοινωνίες οργανωμένες με πολίτευμα, θεσμούς και νόμους.

-Όμως που στηρίζεται αυτή η άποψη Αριστοτέλη;

-Σκοπός της δημιουργίας της πόλης, παιδιά μου, δεν είναι απλώς η ικανοποίηση βιοτικών αναγκών και η επιβίωση, αλλά ένας ανώτερος στόχος, το «εὖ ζῆν», δηλαδή η ηθική τελείωση, η ευδαιμονία των πολιτών, η οποία επιτυγχάνεται μέσω της αυτάρκειας. Έχοντας ως αφορμή το «εὖ ζῆν» ,θέλετε να μου πείτε τι είναι αυτό που κάνει μια πόλη, πόλη;

-Δημόσιες υπηρεσίες

-Κτήρια;

-Αστυνομία; (τον κοιτάν όλοι περίεργα)

-Οι γειτονιές;

-Οι άνθρωποι.

- Ακριβώς! Οι άνθρωποι. Και λίγο πιο συγκεκριμένα;

-Οι πολίτες δάσκαλε!

-Σωστά! Όμως ποιος μπορεί να οριστεί ως πολίτης πέρα από το γεγονός ότι ζει σε μια πόλη;

-Καταρχήν πρέπει να έχει ενηλικιωθεί.

-Να διαθέτει κριτική σκέψη.

-Να είναι ενημερωμένο άτομο.

-Αυτή τη στιγμή περιγράφεται το τι πρέπει να είναι ένας πολίτης. Παίζουν ρόλο όμως η κοινωνική τάξη, το φύλο,..

-(τον διακόπτει) Αριστοτέλη συγγνώμη που σε διακόπτω αλλά αυτά στην εποχή μας δεν ισχύουν.

-Άνδρες και γυναίκες θεωρούνται πολίτες ενώ δεν υπάρχουν περιουσιακά ή κοινωνικά κριτήρια.

-Δεν μπορώ να το κατανοήσω αυτό. Πιστεύω όμως πως δεν είναι αυτή η μόνη διαφωνία σχετικά με τον πολίτη. Για παράδειγμα διαφορετικά νοείται ο πολίτης στο δημοκρατικό πολίτευμα και αλλιώς στο ολιγαρχικό.

-Πραγματικά αυτό συμβαίνει και σήμερα!

-Μην είσαι χαζός σήμερα δεν υπάρχουν ολιγαρχικά πολιτεύματα.

-Ασχολίαστο!

-Άμα η σημασία του κειμένου περιοριζόταν λόγω τόσο στενών εννοιών δεν θα το χαρακτηρίζαμε διαχρονικό και πανανθρώπινο έργο!

-Απλώς άκου τι λέει! Κάποιος, ενώ είναι πολίτης σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα, συχνά δεν είναι πολίτης σε ένα ολιγαρχικό πολίτευμα .Δεν έχει να κάνει τόσο με το πολίτευμα. Σήμερα ακόμη και μεταξύ δημοκρατικών πολιτευμάτων υπάρχει αυτή η σύγχυση. Μπορεί να είσαι πολίτης ενός κράτους αλλά άμα φύγεις από αυτό και βρεθείς σε ένα άλλο τα δικαιώματα του πολίτη δεν θα σου αναγνωριστούν!

-Πώς…

-Κάθε μέρα συναντάς τέτοιους πρώην  πολίτες , τους λένε μετανάστες.

(Στροφη στον Αριστοτέλη)

-Υπάρχει κάποιος τρόπος που μπορεί να αμβλύνει τέτοιες διαφορές στη νοοτροπία των ανθρώπων?

-Βεβαίως υπάρχει η παιδεία!

-Μα παιδεία υποτίθεται ότι παρέχεται και στην εποχή μας .Ωστόσο τέτοιου είδους προβλήματα συνεχίζουν να εντοπίζονται!

-Πρέπει, λοιπόν, να θεσπίσουμε νόμους για την παιδεία και πρέπει αυτή να την κάνουμε ίδια για όλους .

-Και θα το κάνουμε αυτό αλήθεια?

-Φυσικά. Λοιπόν ποιός θα πρέπει να είναι ο χαρακτήρας αυτής της παιδείας και με ποιον τρόπο πρέπει αυτή να παρέχεται, αυτά είναι ανάγκη να μη διαφύγουν της προσοχής μας.

-Μα δεν είναι γνωστός και αποδεκτός από όλους ο τρόπος που παρέχεται η παιδεία?

-Το εκπαιδευτικό σύστημα; Σιγά!

-Ακόμη και αν δεχτούμε ότι έτσι είναι θα πρέπει να εξετάσουμε πρώτα το εκπαιδευτικό σύστημα. Βλέπετε δεν έχουν όλοι την ίδια γνώμη για το νόημα της υπαρξής του και τους στόχους του.

-Αυτό μπορεί να συμβαίνει στην εποχή μας αλλά και στην δική σου?

-Βεβαίως . Βλέπετε κάθε σύστημα δεν έχει τον ίδιο στόχο. Άλλα επιδιώκουν την επίτευξη της διανοητικής και ηθικής αρετής , άλλα έχουν χρησιμοθηρικό χαρακτήρα και άλλα ασχολούνται με την μετάδοση της γνώσης.

-Εγώ νομίζω πως για το συμφέρον της κοινωνίας θα έπρεπε πρώτα να διδάσκεται η αρετή.

-Ναι γιατί πώς θα ήταν δυνατόν να υπάρχουν όλα τα υπόλοιπα αν αυτή δεν έχει πρώτα κατοχυρωθεί?

-Ε, αφού το πιστεύετε εσείς υποθέτω πώς όλο το εκπαιδευτικό συστημα θα έπρεπε να αναθεωρηθεί για να συμμορφωθεί με τις επιθυμίες σου!

-Μην παρασύρεστε! Ακόμη και σχετικά με αυτά που οδηγούν στην αρετή δεν υπάρχει καμιά απολύτως συμφωνία εξάλλου καταρχήν δεν έχουν όλοι την ίδια ιδέα για την αρετή που προτιμούν· επομένως, είναι φυσικό να υποστηρίζουν διαφορετικές γνώμες και ως προς την άσκησή της. Σωστά;

-Θα πρέπει τότε η παιδεία να επιδιώκει την μετάδοση των γνώσεων  που είναι χρήσιμες για τη ζωή.

- Ειλικρινά θα επιθυμούσες ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα σου παρείχε μόνο τεχνοκρατικές γνώσεις . Δεν σε ενδιαφέρει να μάθεις να σκέφτεσαι?

-Ώχ σταμάτα άσ’ τον να απαντήσει!

-Όχι απόλυτα .Οι νέοι πρέπει να διδάσκονται από τα χρήσιμα τα πιο απαραίτητα.

-Γιατί πρέπει να συμβαίνει αυτό δάσκαλε;

-Μα δεν θα μπορούσαν να τα διδαχτούν όλα .Εξάλλου  οι ασχολίες διακρίνονται σε αυτές που ταιριάζουν και σε αυτές που δεν ταιριάζουν σε ελεύθερους ανθρώπους .Από τα χρήσιμα πράγματα λοιπόν  πρέπει να μαθαίνουν όσα δεν θα κάνουν αυτόν που τα μαθαίνει βάναυσο.

-Μα μπορεί η γνώση να έχει αρνητικά αποτελέσματα?  Πώς είναι δυνατόν μέσω της μάθησης αντί να εξευγενίζεται κάποιος να γίνεται πιο βάναυσος?

-Τί εννοείς να γίνεται βάναυσος, να χρησιμοποιεί βία?

-Πρέπει να θεωρούμε ότι είναι βάναυση αυτή η ασχολία και αυτή η τέχνη και η μάθηση, που κάνει το σώμα ή το μυαλό των ελεύθερων ανθρώπων ακατάλληλο για την άσκηση και τα έργα της αρετής.

-Άρα τα πάντα αφορούν τους ελεύθερους ανθρώπους!

-Φυσικά! Αλλά και στην δική μας κοινωνία όπου όλοι θεωρούνται ελεύθεροι άνθρωποι πόσα από αυτά που λέει ο Αριστοτέλης βλέπεις να εκπληρώνονται?

-Δες μόνο ποιους ονομάζουμε εμείς βάναυσους. Εμείς θεωρούμε πως ο καθένας μπορεί να βρεθεί σε αυτή την κατηγορία ανθρώπων.

-Και ας ήταν μόνο αυτό! Κοίτα πώς περιγράφει την παιδεία! Μπορείς να εντοπίσεις την αρετή ή ακόμη και την διαλογή των απαραίτητων από τις χρήσιμες γνώσεις στο δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα ?

-Και όμως δεν είναι τόσο άχρηστο! Σου έδωσε τον Αριστοτέλη, μελετώντας αυτόν σου γεννήθηκαν αυτές οι σκέψεις!

-Δεν μου έδωσε τον Αριστοτέλη μου έδωσε απλώς το κείμενο του , όχι για να το κατανοήσω αλλά για να το μεταφράσω!

-Λοιπόν πράγματι, και μάλιστα πρέπει να έχουμε μάθει την μετάφραση απέξω ως αύριο για αυτό δεν ξέρω τι λέτε αλλά εγώ πρέπει να διαβάσω γιατί δεν θέλω να γράψω πάλι χάλια !

-Ορίστε , να οι πολίτες που παράγονται από αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα !

(Ο Αριστοτέλης σηκώνεται και φεύγει)

-Έφυγε λοιπόν από τις βλακείες σας!

- Μένει όσο τον καταλαβαίνεις, νοιώθεις να τον καταλαβαίνεις?

-Μη φεύγεις Δάσκαλε! Προσπαθούμε!

Έξω από το κτίριο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης μετά τη δραματοποίηση. Όλα πήγαν καλά και το άγχος έχει φύγει. Στέλνουν χαιρετίσματα στην κ. Δεληγιαννίδου που δυστυχώς δεν ήταν εκεί, για σοβαρούς λόγους υγείας...Αναστασία, περαστικά! ... σε περιμένουμε να επιστρέψεις γερή και δυνατή!

   Συμμετείχαν οι μαθήτριες και οι μαθητές του Τμήματος Θεωρητικής Κατεύθυνσης της Γ Λυκείου.

Ηθοποιοί: Κωνσταντίνος Βούντας, Kωνσταντίνος Μουρατίδης, Ειρήνη Ναθαναηλίδου, Άλκηστις Μανακούδα, Κωνσταντίνος Πετσάνης, Χρυσάνθη Τσολακίδου, Κωνσταντίνα Τζιούφα. 

Κείμενα: Δήμητρα Κυβέλη Μπαρμπούδη, Ελευθερία Κυριακοπούλου.

Powerpoint: Δήμητρα Κουτελή, Αθηνά Τερτιροπούλου.

Photo, video, montage: 

Actors: Konstantinos Mouratidis, Irene Nathanailidou, Alkistis Manakouda, Konstantinos Petsanis, Chryssanthi Tsolakidou, Konstantina Tzioufa, Konstantinos Voundas.

Texts: Dimitra Kyveli Barmpoudi, Elefteria Kyriakopoulou.

Powerpoint: Dimitra Koutali, Athina Tertiropoulou.

Photo, video, montage: Δήμητρα Ράπτη, Νεφέλη Ράφτη, Κατερίνα Αλεξάνδρου, Ελπίδα Γαλατά, Κέλυ Τσιτσιά. Αγάπη Φάρα.

Βοήθησαν: Αδαμαντία Μπάτου, Στέλλα Σολωμού.

Η σύνταξη του κειμένου της δραματοποίησης έγινε στο πλαίσιο του μαθήματος των αρχαίων ελληνικών. Διδάσκουσα καθηγήτρια: Ανασταστασία Δεληγιαννίδου (Φιλόλογος)

                   Σκηνοθετικές οδηγίες:  Άννα Αγγελοπούλου (Φιλόλογος).

Βλ. πρόγραμμα συνεδρίου http://studentresearcher.wikispaces.com/Thessaloniki_2013